Als werkzoekende word je op gegeven moment uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Tenminste, dat is de bedoeling. Eerst moet je erin slagen om op een of andere manier op te vallen tussen alle soms honderden reacties op een vacature. Een goed geschreven sollicitatiebrief helpt daar natuurlijk bij. En behoor je tot de uitverkorenen, dan begint de 'ellende' pas. Want een sollicitatiegesprek voeren is een vak apart.

Vooral bij functies op HBO-niveau, waar ik dus doorgaans op reageerde, moet je goed beslagen ten ijs komen. Een goede voorbereiding is het halve werk. Dus oefende ik thuis voor de spiegel alvast de antwoorden op de standaardvragen die in vrijwel elk sollicitatiegesprek de revue passeren, zoals daar zijn: wat trekt je zo aan in deze functie? Waarom denk je dat uitgerekend jij de geschikte kandidaat bent? Wat zijn je sterke punten? Maar minstens zo belangrijk: wat zijn je zwakke punten? Ben je zelfstandig en waaruit blijkt dat? Ben je een teamplayer en waaruit blijkt dat? Ben je flexibel, en ja hoor: waaruit blijkt dat dan? Je zegt dat je loyaal en betrouwbaar bent, kun je een voorbeeld noemen waaruit dat dan blijkt?

Toegegeven, het zijn niet de vragen die je in het dagelijkse leven bij een bezoek aan de dorpskroeg of de supermarkt gesteld krijgt. Maar als tamelijk door de wol geverfde sollicitant kreeg ik het er niet meer benauwd van. De houding die ik had bij het ingaan van een sollicitatiegesprek was er een van: 'Kom maar op met die vragen!' Bij een sollicitatiegesprek gaat het er nu eenmaal om dat een bedrijf in heel korte tijd een zo goed mogelijk beeld van je probeert te vormen. En ook al geef je op alle vragen inhoudelijk ijzersterke antwoorden, minstens zo belangrijk is de non-verbale communicatie. Vaak zijn het heel subtiele signalen waaraan je al tijdens het gesprek kunt zien hoe de ander over je denkt en welk oordeel ze straks over je gaan vellen. Een beetje gedachten lezen kunnen we toch allemaal, nietwaar? Bedrijven hebben meestal een persoon met specifieke vaardigheden en karaktereigenschappen voor ogen; als je daar in hun ogen niet aan voldoet is de kans klein dat je die felbegeerde baan in de wacht sleept.

Maar ook al leidt een sollicitatiegesprek niet tot het gewenste resultaat, je steekt er wel altijd weer wat van op. Je leert vooral jezelf nog beter kennen. Zo kreeg ik enkele jaren geleden tijdens een sollicitatiegesprek bij een bedrijf in Eindhoven de vraag wat een vriend van mij zou vertellen als ze hem of haar zouden vragen wat voor persoon Jean van Pol is. Dat vond ik een lastige! Eerst wilde ik antwoorden dat ze mij soms een rare snuiter vinden maar dat ik verder wel ok  ben. Maar dat heb ik toen toch maar niet geantwoord. Nee, in plaats daarvan heb ik gezegd dat ik een rustig iemand ben die eerst de kat graag uit de boom kijkt. Was het dat wat ze van mij wilden horen? Zelf was ik niet zo tevreden met dit antwoord, ik vond het nogal aan de magere kant. Kortom, ik vond dat ik mezelf niet goed genoeg had verkocht.

Twee dagen lang heb ik mij dit zelf verweten, totdat ik op een vrijdagavond nietsvermoedend naar een uitzending van College Tour zat te kijken. Te gast was Frank de Boer. Opeens kwam er een vraag van een fan uit de zaal: 'Wat zou een vriend over u vertellen als ik hem zou vragen wie Frank de Boer is?' Waarop Frank de Boer bijna letterlijk zei: 'Een rustig iemand die graag eerst de kat uit de boom kijkt.' Ik veerde op van mijn stoel. Toen wist ik dat ik voor niets onzeker was geweest. Kijk, als de voormalig topvoetballer en gewezen trainer van Ajax dat zegt, dan moet het wel kloppen, nietwaar?